Dramatisch nieuwsbericht

De borg komt op 6 november 1907 landelijk in het nieuws als borgheer Bram Van Panhuys en zijn vrouw Trijntje Looxma tragisch verongelukken. Het grijpt velen aan, dat ze samen met hun zoon Hobbe, burgemeester van Leek, en hun schoondochter Elske onderweg van Groningen naar Leek met hun koets bij dichte mist in het Hoendiep zijn gevallen. Ze zitten opgesloten en kunnen niet ontsnappen. Ook huisknecht Meindert van Wijk verdrinkt.

Alle kranten schrijven erover, koningin Wilhelmina stuurt bloemen en de belangstelling bij hun begrafenis is groot.

Een nieuwe bestemming

De jonge kleinkinderen Bram en Anneke groeien op bij familie in Wassenaar. De borg Nienoord staat leeg, raakt vervallen en krijgt verschillende tijdelijke bewoners. Het is zelfs even een ziekenhuis voor geëvacueerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de wederopbouw wonen er meerdere gezinnen. De gemeente Leek vindt later een nieuwe bestemming voor de iconische borg als museum.

Stamvader Wigbold van Ewsum

De geschiedenis van het landgoed begint in 1508 als de Groninger jonker Wigbold van Ewsum bij Midwolde steenhuizen opkoopt om een nieuwe versterkte burcht te bouwen, de Nijen Oord. Hij start een bedrijf voor commerciële turfwinning in de uitgestrekte veengebieden op de grens van Groningen en Drenthe. Hij en zijn vrouw Beetke kopen een enorm grondgebied op waar veendorpen ontstaan, zoals Leek, Jonkersvaart en Zevenhuizen. Hun huis Nienoord groeit uit tot de grootste en rijkste borg van het noorden.

Von Inn- und Knyphausen neemt het over

De laatste Van Ewsum is jonkvrouwe Anna. Zij trouwt in 1657 met de Duitse baron Carel Hiëronimus von Inn- und Kniphausen. Na zijn dood trouwt Anna zijn neef Georg Wilhelm, die als graaf en heer van Nienoord de hoogste edelman in Groningen wordt met de stadhouder die ook een graventitel heeft. Anna en haar beide echtgenoten verbouwen en decoreren de borg volgens de laatste mode. De fraaie toegangspoort herinnert nog aan hun tijd. De rijkdom van de familie toont zich in het marmeren praalgraf van Carel in de kerk van Midwolde, gemaakt door de beroemde beeldhouwer Rombout Verhulst, bekend van het graf van Michiel de Ruyter in de Nieuwe Kerk te Amsterdam.

Van Panhuys behoudt Nienoord voor de toekomst

Nazaten van de eens zo rijke familie verkopen tijdens de Franse tijd delen van de borg als bouwmateriaal. Ze zijn allerlei adellijke rechten kwijtgeraakt en hebben geld nodig. De laatste baron Von Inn- und Knyphausen verhuist naar Groningen. Zijn neef jonkheer Johan Aemilius Abraham van Panhuys erft de borg en gebruikt het als zomerhuis. Hij heeft een carrière in het openbaar bestuur als burgemeester van de gemeente Tietjerksteradeel en de gemeente Groningen, in 1883 als Commissaris des Konings in Groningen, tien jaar later Commissaris der Koningin in Overijssel. In 1897 trekt hij zich vanwege een slechte gezondheid terug op Nienoord.

Van Panhuys heeft de borg dan al laten verbouwen in de stijl van zijn huis in Groningen aan het Hereplein, door architect Gerhard Schnitger. Er komt een hertenkamp en de tuinen en de schelpengrot worden gerestaureerd. De weg van Midwolde naar Leek krijgt verharding met grind om Nienoord beter toegankelijk te maken. Van Panhuys behoudt het gebouw voor latere generaties.